اختلال وسواس فکری و عملی (OCD)
علائم و نشانه‌ها:
اختلال وسواس فکری-عملی با افکار، تصاویر یا تمایلات مزاحم و تکراری (وسواس فکری) و رفتارها یا اعمال ذهنی اجبارگونه (وسواس عملی) شناخته می‌شود. برخی از علائم رایج عبارت‌اند از:
شست‌وشوی مکرر دست‌ها یا وسایل به دلیل ترس از آلودگی
چک کردن مکرر (مثل قفل در یا خاموش بودن گاز)
نیاز به تقارن، نظم یا شمارش
افکار ناخواسته و ترسناک در مورد آسیب رساندن به خود یا دیگران
تکرار یک کلمه یا دعا در ذهن برای پیشگیری از یک اتفاق بد
این افکار و رفتارها باعث اضطراب شدید می‌شوند و معمولاً وقت‌گیر و مختل‌کننده زندگی روزمره هستند.
نشانه‌شناسی در فرهنگ ایرانی:
در فرهنگ ایرانی، وسواس – به‌ویژه وسواس مذهبی – معمولاً با مفاهیم دینی گره می‌خورد. افراد ممکن است در دعا کردن، وضو گرفتن، نماز خواندن یا گفتن واژه‌های مذهبی دچار تکرار افراطی شوند. همچنین، گاهی خانواده‌ها این رفتارها را نشانه‌ی دینداری یا حساسیت بالا تلقی کرده و تا مدت‌ها آن را جدی نمی‌گیرند. شرم از مطرح‌کردن افکار جنسی یا پرخاشگرانه نیز می‌تواند منجر به پنهان‌کاری و تشدید اختلال شود.
چه زمانی باید به روان‌شناس مراجعه کنیم؟
وقتی افکار مزاحم یا رفتارهای تکراری بیش از یک ساعت در روز وقت بگیرند
اگر فرد بداند که وسواس‌ها غیرمنطقی‌اند، اما نتواند آن‌ها را متوقف کند
در صورت افت عملکرد تحصیلی، شغلی، یا اجتماعی
اگر اضطراب، احساس گناه یا خستگی روانی ناشی از وسواس شدید شده باشد
در صورتی که افکار وسواسی موجب اجتناب از مکان‌ها، افراد یا موقعیت‌هایی خاص شده باشد
درمان:
درمان وسواس نیازمند رویکردی ترکیبی است. یکی از موثرترین درمان‌هادر سال‌های اخیر، استفاده از نوروفیدبک است که به کاهش افکار مزاحم، اضطراب و کنترل تکانه‌ها کمک می‌کند.
سایر درمان‌های مؤثر عبارت‌اند از:
درمان شناختی-رفتاری (CBT) با تأکید بر تکنیک مواجهه و جلوگیری از پاسخ (ERP)
درمان دارویی (مانند SSRIها)در صورت شدت بالا یا مزمن بودن اختلال
آموزش تنظیم هیجان، ذهن‌آگاهی و تکنیک‌های توقف فکر
روان‌درمانی فردی یا خانواده‌درمانی در صورت وجود عوامل خانوادگی تقویت‌کننده وسواس
درمان‌های مغز‌پایه مانند rTMS یا tDCS در موارد مقاوم به درمان کمک کننده هست.