اختلال دوقطبی
نوسان میان دو قطب هیجان
۱. اختلال دوقطبی چیست؟
اختلال دوقطبی نوعی اختلال خلقی است که با تغییرات شدید و دوره‌ای در خلق‌وخو، سطح انرژی و عملکرد همراه است. این نوسانات معمولاً بین دو قطب اصلی رخ می‌دهند:
دوره مانیا (شیدایی): احساس سرخوشی شدید، پرانرژی بودن، بی‌خوابی، اعتمادبه‌نفس کاذب، رفتارهای پرخطر
دوره افسردگی: احساس غم عمیق، ناامیدی، خستگی، بی‌ارزشی و افکار خودکشی
برخی افراد تنها دوره‌هایی از شیدایی خفیف (هیپومانیا) را تجربه می‌کنند که در ظاهر با بهره‌وری بالا یا نشاط اشتباه گرفته می‌شود.
۲. نشانه‌شناسی در فرهنگ ایرانی
در فرهنگ ما، دوره‌های شیدایی ممکن است با ویژگی‌هایی مانند «روحیه بالا»، «دل‌بستگی شدید به معنویت»، یا «ایده‌های بزرگ» اشتباه گرفته شوند، در حالی که ممکن است فرد در مرحله خطرناک‌تری از اختلال باشد. از سوی دیگر، دوره‌های افسردگی ممکن است با «بی‌حوصلگی» یا «تنبلی» تعبیر شوند، که مانع درک درست مشکل و مراجعه‌ی به‌موقع به روانشناس می‌شود.
۳. چه زمانی باید به روانشناس مراجعه کنیم؟
اگر در خود یا یکی از نزدیکان، نوسانات خلقی شدیدی مشاهده می‌کنی که به‌صورت دوره‌ای ظاهر می‌شن و زندگی روزمره یا روابط رو دچار اختلال می‌کنن، یا اگر احساس شادی غیرعادی، کم‌خوابی، ولخرجی ناگهانی، یا پرحرفی بی‌وقفه در یک بازه‌زمانی مشخص دیده می‌شن و بعدش با افت شدید روحیه همراه می‌شی، باید جدی گرفته بشه.
تشخیص دقیق اختلال دوقطبی تنها توسط روانشناس یا روانپزشک قابل انجامه.
۴. روش‌های درمان اختلال دوقطبی
روان‌درمانی:
رفتاردرمانی شناختی (CBT): برای تنظیم افکار و هیجانات، پیشگیری از عود، و تقویت مهارت‌های مقابله‌ای
درمان بین‌فردی و ریتم‌های اجتماعی (IPSRT): کمک به ایجاد ثبات در برنامه خواب، غذا، روابط و فعالیت‌ها
آموزش مهارت‌های خودنظارتی: برای شناسایی علائم اولیه و پیشگیری از شدت گرفتن دوره‌ها
روان‌درمانی خانوادگی: برای آموزش به خانواده و کاهش تنش‌ها و پیش‌داوری‌ها
tDCS: تحریک مغزی برای تنظیم نوسانات خلقی
نوروفیدبک: کمک به تنظیم عملکرد مغز در دوره‌های با ثبات
مدیریت سبک زندگی: شامل ورزش منظم، خواب کافی، تغذیه مناسب و حذف محرک‌های نوسان خلقی مانند مصرف مواد یا استرس بالا
روش دارودرمانی:
در درمان اختلال دوقطبی، دارودرمانی نقش حیاتی دارد و معمولاً همراه با روان‌درمانی برای حفظ پایداری خلق استفاده می‌شود.